MSR 28 - Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach

15. 12. 2022 | Marzena Walkiewicz

MSR 28 Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach

Opisywany przez nas MSR został poświęcony przedstawieniu sposobów wyceny współkontrolowanych podmiotów i wspólnych przedsięwzięć oraz ich prezentacji w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym.

Zakres standardu

MSR 28 odnosi się do jednostek, które jako inwestor sprawują współkontrolę albo wywierają znaczący wpływ na jednostkę, w której dokonano inwestycji. Współkontrola oznacza jasno zawarty w umowie ustalony podział kontroli nad działalnością gospodarcza jednostki, w której dokonano inwestycji. Oznacza to, ze wszystkie strategiczne decyzje wymagają jednogłośnej zgody wszystkich współkontrolujacych.

Przez „znaczący wpływ” należy rozumieć sytuację, w której jednostka posiada bezpośrednio lub pośrednio (poprzez jednostki zależne) co najmniej 20% praw głosu w jednostce, w której dokonano inwestycji. Wyjątkiem od powyższej reguły może być okoliczność, w której jednostka, mimo ilości udziałów, jest w stanie w sposób oczywisty wykazać czy jej wpływ na jednostkę, w której dokonano inwestycji jest znaczący.

Znaczący wpływ jednostki ma zazwyczaj jedną lub kilka z poniższych form:

• zasiadanie w zarządzie lub równorzędnym organie zarządzającym jednostką, w której dokonano inwestycji;
• udział w tworzeniu polityki jednostki, w tym udział w podejmowaniu decyzji w sprawie dywidend lub innych sposobów podziału zysku;
• dokonywanie istotnych transakcji pomiędzy daną jednostką a jednostką, w której dokonano inwestycji;
• wzajemna wymiana personelu kierowniczego;
• udostępnianie informacji technicznych o zasadniczym znaczeniu.

Przy ocenie, czy jednostka posiada znaczący wpływ należy mieć na uwadze również istnienie i wpływ potencjalnych praw głosu, które mogą być aktualnie wykonane lub zamienione, w tym również potencjalnych praw głosu znajdujących się w posiadaniu innych jednostek.

O utracie kontroli mówi się, gdy:

• jednostka utraci zdolność do kierowania polityką operacyjną i finansową jednostki, w której dokonano inwestycji,
• zmiana bezwzględnej lub względnej wysokości udziałów w danej jednostce.

Metoda praw własności

Początkowo inwestycję wycenia się według kosztu. Wartość ta podlega następnie korekcie, odpowiadającej udziałowi inwestora w zmianach wartości aktywów netto przedmiotu inwestycji.

Sprawozdanie z całkowitych dochodów sporządzone przez inwestora odzwierciedla jego udział w wyniku finansowym przedmiotu inwestycji po przejęciu.

Zasady rachunkowości jednostki stowarzyszonej i wspólnego przedsięwzięcia, dotyczące podobnych transakcji i zdarzeń, zachodzących w podobnych okolicznościach, muszą być takie same, jak zasady rachunkowości inwestora. Jeżeli jednak jednostka, która sama nie jest jednostką inwestycyjną, posiada udziały w jednostce stowarzyszonej lub wspólnym przedsięwzięciu, które taką jednostką jest, może kontynuować wycenę w wartości godziwej, stosowaną przez swoją jednostkę stowarzyszoną lub wspólne przedsięwzięcie w odniesieniu do udziałów w jednostkach zależnych.

Wspólne przedsięwzięcie definiowane jest jako wspólne ustalenie umowne, w ramach którego strony sprawujące współkontrolę nad ustaleniem umownym mają prawa do aktywów netto tego ustalenia.

Metoda praw własności opiera się na wycenie udziałów lub akcji w jednostkach podporządkowanych w wartości aktywów netto. W początkowym ujęciu inwestycja w danej jednostce ujmowana jest według kosztu. Jeśli jednostka podporządkowana wypracuje zysk albo poniesie stratę po dacie nabycia przekłada się to na zwiększenie lub zmniejszenie wartości aktywów, jak również zostaje wykazane w sprawozdaniu finansowym inwestora poprzez zwiększenie lub zmniejszenie wartości udziałów. Wyceniana wartość podlega również korektom poprzez:

• Zmniejszenie wartości udziałów:

- o udział w stracie finansowej poniesionej przez podmiot stowarzyszony,

- o wypłata dywidendy, która jest traktowana jako upłynnienie lokaty w aktywa netto jednostce, w której dokonano inwestycji,

- o obniżenie/umorzenie kapitałów z odpowiednią korektą wartości firmy,

- o sprzedaż całości lub części udziałów z odpowiednią korektą wartości firmy,

- o inne korekty dokonane na kapitałach własnych podmiotu stowarzyszonego;

• Zwiększenie wartości udziałów:

- o podwyższenie kapitału w wyniku objęcia dodatkowych udziałów,

- o udział w zysku finansowym jednostki podlegającej, jaki przypada inwestorowi, po odjęciu wypłaconej dywidendy,

- o udział w aktualizacji majątku trwałego lub z innych tytułów zwiększających kapitał własny jednostki, w której dokonano inwestycji.

Taka metoda wyceny sprawia, ze udział jednostki inwestującej w wyniku finansowym jednostki podporządkowanej przekłada się na jej sprawozdanie finansowe jednocześnie wskazując na relacje istniejące między tymi jednostkami.

Warto również pamiętać, że przy stosowaniu metody praw własności należy wyceniać udział w aktywach netto w wartości godziwej, nie zaś księgowej.

Przykład. Jednostka XYZ S.A. zainwestowała w spółkę ABC S.A. obejmując 25% akcji i stając się tym samym znaczącym inwestorem w danej jednostce. Spółka ABC S.A. sprzedała spółce XYZ S.A. towary o wartości 200.000 zł. Koszt wytworzenia danych towarów wynosił 130.000 zł. Na dzień bilansowy nie dokonano dalszej sprzedaży towarów. Jakich korekt należy dokonać przy metodzie praw własności?

Korektą jaką należy dokonać jest wyeliminowanie zysku z transakcji. Spółka ABC S.A. uzyskała zysk w wysokości 70.000 zł (200.000 – 130.000). Udział w zysku spółki XYZ S.A. wynosi 25% * 70.000 = 17.500

1. Eliminacja zysku w korespondencji z wartością księgową jednostki stowarzyszonej:

• strona WN konta Udział w zyskach jednostek stowarzyszonych – kwota 17 500 PLN
• strona MA konta Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych – kwota 17 500 PLN

2. Eliminacja zysku w korespondencji z wartością księgową sprzedanych aktywów:

• strona WN konta Udział w zyskach jednostek stowarzyszonych – kwota 17.500
• strona Ma konta Towary – kwota 17.500

Wyjątki od stosowania metody praw własności

W myśl standardu - jednostka sprawująca współkontrolę lub wywierająca znaczący wpływ nad jednostką, w której dokonano inwestycji ujmuje swoją inwestycję z zastosowaniem metody współwłasności. Od tej zasady standard przewiduje wyjątki. Podmiot inwestujący nie musi stosować metody praw własności w związku z inwestycją w jednostce stowarzyszonej lub wspólnym przedsięwzięciu, wówczas gdy jednostka ta jest zwolniona ze sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych zgodnie z paragrafem 4 a) MSSF 10 lub jeżeli spełnione są wszystkie poniższe warunki:

• jednostka jest jednostką zależną, w której inna z jednostek posiada całościowy albo częściowy udział, a pozostali właściciele jednostki, w tym również nieposiadający praw głosu w innych okolicznościach, zostali poinformowani, iż nie będzie stosowana metoda praw własności, i nie zgłoszono wobec tego żadnego sprzeciwu;
• instrumenty dłużne albo kapitałowe jednostki nie występują w publicznym obrocie (na krajowym, zagranicznym rynku giełdowym czy na rynkach pozagiełdowych, w tym na rynkach lokalnych oraz rynkach regionalnych);
• nie zostało złożone sprawozdanie finansowe jednostki w komisji papierów wartościowych, ani w żadnym z innych organów regulujących obrót papierami wartościowymi, ani jednostka nie jest również w trakcie składania takich sprawozdań finansowych na potrzebę wprowadzenia instrumentów finansowych dowolnej kategorii do publicznego obrotu;
• jednostka dominująca najwyższego albo pośredniego szczebla dla danej jednostki sporządza sprawozdania finansowe, które są przygotowanie zgodnie z międzynarodowymi standardami sprawozdawczości finansowej, w których jednostki zależne są skonsolidowane albo są wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy na zasadach zawartych w MSSF 10 i są one publicznie dostępne

Zaprzestanie stosowania metody praw własności

Inwestor zakańcza stosowanie metodę praw własności od chwili, w której jego inwestycja przestaje być jednostką stowarzyszoną lub wspólnym przedsięwzięciem, wówczas, gdy:

• inwestycja staje się jednostką zależną, jednostka musi ująć swoją inwestycję zgodnie z założeniami MSSF 3 „Połączenia jednostek gospodarczych” i MSSF 10 „Skonsolidowane sprawozdania finansowe”.
• zatrzymane udziały w byłej jednostce stowarzyszonej albo byłym wspólnym przedsięwzięciu stanowią składnik aktywów finansowych, jednostka wycenia zatrzymane udziały według wartości godziwej. Wartość godziwą zatrzymanych udziałów uznaje się jako wartość godziwą w momencie początkowego ujęcia składnika aktywów finansowych zgodnie z MSSF 9. Jednostka ujmuje w rachunku zysków i strat wszelkie różnice między:

- o wartością godziwą wszelkich zatrzymanych udziałów i wszelkimi przychodami ze zbycia części udziałów w jednostce stowarzyszonej lub wspólnym przedsięwzięciu a

- o wartością bilansową inwestycji w dniu zaniechania stosowania metody praw własności.

• jednostka zaniecha stosowania metody praw własności, ujmuje wszystkie związane z tą inwestycją kwoty ujęte uprzednio w innych całkowitych dochodach na tych samych zasadach, jakie byłyby wymagane w przypadku, gdyby jednostka, w której dokonana została inwestycja, bezpośrednio zbyła odnośne aktywa albo zobowiązania.

Porównanie z ustawą o rachunkowości

Metoda praw własności stosowana jest do wyceny wartości inwestycji w jednostkach podporządkowanych, w której to inwestor wywiera znaczący wpływ na daną jednostkę. Metodę ta w sprawozdaniu jednostkowym inwestora stanowi ona odzwierciedlenie wyceny inwestycji w jednostkach podporządkowanych wykazując wartość aktywów netto w proporcji do posiadanych przez udziałów. Metoda praw własności wskazuje również na skutki wywierania znaczącego wpływu inwestora na jednostki, w których dokonano inwestycji.

MSR 28 różni się od ustawy o rachunkowości w głównej mierze jedynie w kwestii wyceny udziałów pozostałych po utracie znaczącego wpływu bądź wspólkontroli.

W myśl MSR 28 - udziały pozostające własnością jednostki na dzień utraty znaczącego wpływu lub współkontroli ujmuje się w wartości godziwej, natomiast zgodnie z ustawą o rachunkowości - udziały pozostające w posiadaniu, po utracie znaczącego wpływu lub współkontroli, są wyceniane w proporcji do wartości aktywów netto jednostki stowarzyszonej / współkontrolowanej.