MSR 33 - Zysk przypadający na jedną akcję

14. 01. 2023 | Marzena Walkiewicz

Spółki notowane na giełdzie papierów wartościowych powinny wykazywać w sprawozdaniu finansowym informacje dotyczące zysku przypadającego na jedną akcję. Zasady ustalenia i zysku przypadającego na jedną akcję zostały opisane w Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości 33 „Zysk przypadający na jedną akcję”.

Cel i zakres standardu

Celem standardu jest ustalenie zasad, w jaki sposób jednostka powinna obliczać i prezentować w sprawozdaniu finansowym zysk przypadającego na akcję. Informacje te mają na celu ułatwić potencjalnym inwestorom na rynku porównywanie wyników działalności różnych jednostek w tym samym okresie lub też wyników tej samej jednostki osiąganych na przełomie czasu, co wskazuje na jej rozwój. Sposób wyliczenia zysku przypadającego na jedną akcję może się różnić w poszczególnych spółkach, co będzie wynikało ze stosowania różnych zasad przyjętych przez poszczególne jednostki. Zadaniem standardu jest określenie wspólnych zasad ustalenia wysokości zysku przypadającego na jednostkę, koncentrującego się na spójnym określeniu mianownika wzoru, który służy do wyliczenia zysku przypadającego na akcję.

Do jednostek zobowiązanych do ustalenia i prezentacji zysku przypadającego na akcję, zgodnie z MSR 33 należą:

• jednostkowe sprawozdania finansowe jednostki, która:
  • posiada zwykłe lub potencjalne akcje zwykłe będące przedmiotem obrotu na rynku publicznym (krajowej lub zagranicznej giełdzie papierów wartościowych lub na rynku pozagiełdowym obejmującym rynki lokalne i regionalne); lub
  • która składa lub jest w trakcie składania swojego sprawozdania finansowego w komisji papierów wartościowych lub w innym organie regulacyjnym w związku z emisją akcji zwykłych na rynku publicznym; oraz
  • skonsolidowane sprawozdania finansowe grupy, której jednostka dominująca:
    • posiada zwykłe lub potencjalne akcje zwykłe będące przedmiotem obrotu na rynku publicznym (krajowej lub zagranicznej giełdzie papierów wartościowych lub na rynku pozagiełdowym obejmującym rynki lokalne i regionalne); lub
    • składa lub jest w trakcie składania swojego sprawozdania finansowego w komisji papierów wartościowych lub w innym organie regulacyjnym w związku z emisją akcji zwykłych na rynku publicznym.

Podstawowy zysk przypadający na jedną akcję

Podstawowy zysk przypadający na jedną akcję (EPS) przedstawiony jest jako iloraz zysku lub straty, która przypada na zwykłych akcjonariuszy jednostki dominującej (kwota ta stanowi licznik we wzorze) do średniej ważonej liczby akcji zwykłych występujących w ciągu danego okresu (kwota ta stanowi mianownik we wzorze).

 EPS = zysk lub strata przypadająca na zwykłych akcjonariuszy jednostki dominującej / średnia ważona liczby akcji zwykłych występujących w ciągu danego okresu

Do wyliczenia zysku przypadającego na zwykłych akcjonariuszy jednostka powinna wziąć pod uwagę zysk lub stratę z działalności kontynuowanej przypadającej na jednostkę oraz zysku lub straty przypadającej na jednostkę dominującą. Powyższe kwoty należy skorygować o wartość dywidend uprzywilejowanych po opodatkowaniu, różnice z tytułu rozliczenia akcji uprzywilejowanych oraz o inne podobne wpływy akcji uprzywilejowanych, zaklasyfikowanych jako instrumenty kapitałowe.

Za dywidendy uprzywilejowane po opodatkowaniu uważa się:

• kwoty po opodatkowaniu wszelkich dywidend zadeklarowanych za dany okres od akcji uprzywilejowanych nie dających prawa do skumulowanych dywidend;
• kwoty po opodatkowaniu wymaganych za dany okres dywidend od akcji uprzywilejowanych dających prawo do skumulowanych dywidend, bez względu na to, czy dywidendy zostały zadeklarowane, czy też nie. Kwota dywidend za dany okres od akcji uprzywilejowanych nie obejmuje kwoty jakichkolwiek skumulowanych dywidend od akcji uprzywilejowanych, wypłaconych lub zadeklarowanych w ciągu bieżącego okresu, lecz wynikających z okresów poprzednich.

Za średnią ważoną akcji zwykłych występujących w ciągu okresu rozumie się iloczyn liczby akcji zwykłych na początku danego okresu, która jest poprawiona o liczbę akcji odkupionych lub wyemitowanych w ciągu danego okresu i wag, za które odzwierciedlają długość okresu występowania tych akcji.

W większości przypadków akcje włączane są do średniej ważonej liczby akcji, począwszy od dnia, gdy zapłata za nie staje się należna (który zwykle odpowiada dacie ich emisji), np. gdy forma zapłaty za akcje zwykłe to:

• środki pieniężne, wówczas dzień, w którym akcje włącza się do średniej ważonej to moment, gdy środki pieniężne stają się należne;
• dobrowolna reinwestycja dywidend od akcji zwykłych lub uprzywilejowanych włącza się do średniej ważonej od dnia reinwestycji dywidend;
• konwersja instrumentu dłużnego na akcje zwykłe włącza się do średniej ważonej od dnia, w którym zaprzestaje się naliczania odsetek;
• odsetki lub ratę kapitałową z tytułu innych instrumentów finansowych włącza się do średniej ważonej od dnia, w którym zaprzestaje się naliczania odsetek;
• rozliczenie zobowiązania jednostki włącza się do średniej ważonej od dnia rozliczenia;
• nabycie składnika aktywów innego niż środki pieniężne włącza się do średniej ważonej w dniu, w którym następuje ujęcie tego nabycia;
• wykonane na rzecz jednostki usług włącza się do średniej ważonej w momencie wykonania usług.

Jak możemy zauważyć na podstawie powyższych przykładów, moment włączenia akcji zwykłych ustalany jest na podstawie szczegółowych warunków i zasad związanych z ich emisją. Należy także pamiętać, aby dodatkowo uwzględniać treść wszelkich umów związanych z emisją.

Zgodnie z paragrafem 26 MSR 33 średnia ważona liczby akcji zwykłych występujących w ciągu danego okresu i we wszystkich prezentowanych okresach jest korygowana o zdarzenia inne niż konwersja potencjalnych akcji zwykłych, które doprowadziły do zmiany liczby występujących akcji zwykłych, bez jednoczesnej zmiany stanu zasobów. Akcje zwykłe mogą być emitowane lub liczba występujących akcji zwykłych może zostać zmniejszona, bez jednoczesnej zmiany stanu zasobów. Do przykładów należą:

• emisja kapitalizacyjna lub emisja premiowa (znana w niektórych krajach jako dywidenda w postaci akcji);
• element premiowy we wszelkich innych emisjach, na przykład element premiowy w postaci emisji praw poboru przyznawany dotychczasowym akcjonariuszom;
• podział akcji;
• odwrócenie podziału akcji (konsolidacja akcji).

Przykład 1.

Spółka akcyjna A.B.C. 1 stycznia 2022 roku posiadała 500.000 akcji zwykłych oraz 30.000 akcji uprzywilejowanych. Akcje uprzywilejowane dają prawo do dywidendy w wysokości 20 zł na jedną akcję. 30 kwietnia 2022 roku spółka wyemitowała 100.000 akcji zwykłych, a 6 grudnia 2022 roku odkupiła 70.000 akcji w celu ich umorzenia. Zysk spółki za 2022 roku wyniósł 1.000.000 zł netto.

Rozwiązanie:

EPS = (1.000.000 - (30.000 * 20)) / 229.664 = 1,74 zł

Zatem zysk przypadający na jedną akcję zwykłą wynosi 1,74zł.

Rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję

Przepisy standardu odróżniają zysk rozwodniony.

Rozwodnienie zgodnie z MSR 33 oznacza zmniejszenie zysku przypadającego na akcję lub zwiększenie straty przypadającej na akcję przy założeniu, że instrumenty zamienne zostaną zamienione, opcje lub warranty zostaną zrealizowane, lub że akcje zwykłe zostaną wyemitowane po spełnieniu określonych warunków.

Różnica między podstawowym zyskiem na jedną akcję a rozwodnionym polega na zaliczeniu do zysku rozwodnionego teoretyczną zmianę instrumentów dających prawa do akcji zwykłych. Do takich instrumentów finansowych należą:

• akcje uprzywilejowane, które dają prawo do zamiany na akcje zwykłe,
• obligacje zamienne,
• akcje emitowane dla pracowników w formie wynagrodzenia,
• warranty,
• opcje na akcje,

Dla celów wyliczenia rozwodnionego zysku przypadającego na jedną akcję zysk lub stratę przypadającą na zwykłych akcjonariuszy jednostki dominującej oraz średnią ważoną liczbę występujących akcji koryguje się o wpływ wszystkich rozwadniających potencjalnych akcji zwykłych.

 EPS rozwodniony = zysk rozwodniony / średnia ważona rozwodniona

gdzie:

średnia ważona rozwodniona - średnia ważona liczba akcji zwykłych powiększona o średnią ważoną liczbę akcji zwykłych, które zostałyby wyemitowane w momencie konwersji instrumentów finansowych z prawem zamiany na akcje zwykłe.

Cel wyliczenia rozwodnionego zysku przypadającego na jedną akcję jest ustalenie udziału każdej akcji zwykłej w wypracowanym zysku jednostki, gdzie dodatkowo w tym wyliczeniu ujmuje się występowanie wszystkich rozwadniających potencjalnych akcji zwykłych w ciągu okresu, w wyniku czego:

• zysk lub stratę przypadającą na zwykłych akcjonariuszy jednostki dominującej zwiększa się o kwotę dywidend po opodatkowaniu oraz odsetek zaliczonych do danego okresu, odnoszących się do rozwadniających potencjalnych akcji zwykłych, oraz koryguje się o wszelkie inne zmiany przychodów lub kosztów, które wynikałyby ze zamiany rozwadniających potencjalnych akcji zwykłych; oraz
• średnią ważoną liczby występujących akcji zwykłych zwiększa się o średnią ważoną liczby dodatkowych akcji zwykłych, które występowałyby, zakładając zamianę wszystkich rozwadniających potencjalnych akcji zwykłych.

Przykład 2.

Spółka akcyjna X.Y.Z. na początku okresu posiadała 400Konto 400 - Amortyzacja (Kosztowe) 400.000 akcji zwykłych. 15.05.2022 roku wyemitowała 50.000 akcji zwykłych oraz dodatkowo obligacje z prawem zmiany na akcje zwykłe o wartości 1.500.000 zł z prawem do zmiany na akcje w proporcji 150 zł z jedną akcję. Odsetku obligacji zmiennych są na poziomie 10% rocznie, podatek 19%, natomiast zysk netto osiągnięty przez spółkę w 2022 roku wyniósł 2.000.000 zł.

Rozwiązanie:

1. Obliczenie rozwodnionego zysku:

Okres: 15.05.2022 - 01.01.2023

Liczba dni: 232

Wartość obligacji zmiennych: 1.500.000 zł

Stopa odsetek: 10%

Wartość odsetek: 1.500.000 * 232/365 * 11% = 95.342,47

Rozwodniony zysk = 1.500.000 + (1-0,19) * 95. 342Konto 342 - Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów w hurcie (Aktywno-pasywne) 342,47 = 1.577.227,40 zł

2. Średnia ważona akcji zwykłych

3. Możliwa liczba akcji wyemitowanych podczas zamiany obligacji zmiennych.

1. 500Konto 500 - Koszty działalności podstawowej (Kosztowe) 500.000 : 150 = 10.000 szt.

 EPS rozwodniony = 1 577 277,40 / (431 507 + 6 301) = 3,60 zł

Zatem zysk rozwodniony przypadający na jedną akcję wynosi 3,60 zł.

Prezentacja w sprawozdaniu finansowym

Zgodnie z paragrafem 66 MSR 33 w sprawozdaniu z całkowitych dochodów jednostka prezentuje podstawowy i rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję dla:

• zysku lub straty z działalności kontynuowanej, przypadających na zwykłych akcjonariuszy jednostki dominującej w danym okresie oraz
• zysku lub straty przypadających na zwykłych akcjonariuszy jednostki dominującej w danym okresie w podziale na wszystkie kategorie akcji zwykłych, które różnią się między sobą prawem do udziału w zysku danego okresu.

Jednostka prezentuje podstawowy i rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję w jednakowy sposób dla wszystkich okresów, które są prezentowane w sprawozdaniu finansowym. Oznacza to, że jeśli choć w jednym okresie jednostka wykazała w rachunku zysków i strat rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję, wówczas powinna wykazać go również w pozostałych prezentowanych okresach sprawozdawczych, nawet w sytuacji, gdy rozwodniony zysk jest równy podstawowemu zyskowi przypadającemu na jedną akcję. Zgodnie ze standardem, podstawowy i rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję należy wykazać nawet wówczas, gdy kwota ta jest ujemna, co oznacza, ze jednostka wykazuje stratę na jedną akcję.