Płynność finansowa

24. 03. 2013 | Ewa Kusznierowska

Wskaźniki płynności

Każdemu przedsiębiorcy prowadzącemu działalność gospodarczą, bez względu na formę działalności, zależy przede wszystkim na jak największym zysku. Nie możemy jednak zapominać, ze najważniejsze dla przedsiębiorstwa jest zachowanie płynności finansowej. Przedsiębiorstwo nie musi (chociaż powinno i jest to bardzo ważne z punktu widzenia jego rozwoju) generować wysokich zysków, ale nie może całkowicie utracić płynności finansowej.

Przejawem płynności finansowej jest terminowe regulowanie zobowiązań. Terminowość oznacza tutaj, że płatność może nastąpić w najpóźniejszym, możliwym do zaakceptowania przez wierzycieli, terminie.

Brak płynności finansowej może powodować dla przedsiębiorstwa wiele niekorzystnych skutków, np.:

1. Dostawcy mogą żądać zapłaty wyłącznie gotówką.
2. Trudniej jest uzyskać kredyt takiemu przedsiębiorstwu.
3. Zwykle rośnie również  cena kredytu czyli jego oprocentowanie,  w konsekwencji zaś koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa.
4. Kredytodawcy mogą wywierać wpływ na decyzje zarządu przedsiębiorstwa, czyli mogą ograniczać suwerenność gospodarczą przedsiębiorstwa.
5. Całkowita utrata płynności finansowej w konsekwencji może spowodować bankructwo przedsiębiorstwa. Dlaczego? Ponieważ  oznacza brak możliwości spłaty zobowiązań bieżących.

W przypadku gdy nie mamy możliwości pobrania kredytu krótkoterminowego, ani nie możemy upłynnić żadnych aktywów, nie mamy nowych źródeł finansowania. Dochodzi wtedy do niewypłacalności przedsiębiorstwa i bankructwa. Dlatego zachowanie płynności finansowej jest takie ważne.

Z tego też powodu płynność finansowa powinna być sprawdzana na bieżąco.  Służą do tego wskaźniki płynności.

Wskaźniki płynności dostarczają informacje o zdolności przedsiębiorstwa do wywiązywania się z bieżących (krótkoterminowych) zobowiązań. Regulowanie zobowiązań zależy od stanu środków pieniężnych oraz możliwości zamiany innych składników majątku obrotowego na gotówkę w krótkim okresie.

Jak wiemy aktywa w bilansie podane są w taki sposób, że im dane aktywo jest wyżej, tym trudniej jest je upłynnić.  Najszybsze do zamiany na inne dobra są środki pieniężne, dlatego one znajdują się na samym dole aktywów. Sprzedaż środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych w danej chwili może okazać się niemożliwa, dlatego do wskaźników płynności finansowej brane są pod uwagę tylko aktywa obrotowe.

Nadto zobowiązania długoterminowe również nie są brane pod uwagę, ponieważ przynajmniej w ciągu roku ich spłata nie będzie konieczna. Stanowią one część tak zwanego kapitału stałego. (Kapitał stały = Kapitał własny + zobowiązania długoterminowe).

Różne źródła podają różne wartości tych wskaźników, ale pewne jest, że gdy  wskaźniki płynności są mniejsze od zalecanych trzeba na bieżąco je monitorować i być ostrożnym w zaciąganiu nowych zobowiązań.

Do oceny płynności finansowej wykorzystuje się następujące trzy wskaźniki:

• wskaźnik bieżącej płynności finansowej
• wskaźnik szybki płynności
• wskaźnik płynności gotówkowej

We wzorach zobowiązania bieżące to inaczej zobowiązania krótkoterminowe, czyli takie, których okres wymagalności jest mniejszy niż rok, aktywa bieżące to inaczej aktywa obrotowe, czyli te, które są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego albo w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danego przedsiębiorstwa. Pamiętamy, że aktywa obrotowe są w ciągłym ruchu (stąd ich nazwa) i najłatwiej je upłynnić.

Wskaźniki płynności pokazują relację środków obrotowych o różnym stopniu płynności do zobowiązań bieżących:

1) wskaźnik bieżącej płynności (current ratio)

wskaźnik bieżący = aktywa bieżące (obrotowe)/ zobowiązania bieżące (krótkoterminowe)

 Wskaźnik ten pokazuje stopień pokrycia krótkoterminowych zobowiązań majątkiem obrotowym przedsiębiorstwa. Przyjmuje się, że wskaźnik ten powinien zawierać się w przedziale 1,2 – 2.

Niektóre źródła podają jednak, że poziom tego wskaźnika nie powinien być niższy od 1,5, ponieważ wartość tego wskaźnika w przedziale 1,2- 1,5 może zapowiadać pojawienie się trudności płatniczych.

Wskaźnik przewyższający znacznie górny poziom przyjmowanego przedziału, czyli wyższy od 2, może oznaczać, że przedsiębiorstwo utrzymuje nadmierne środki obrotowe. Jest to niekorzystne z punktu widzenia racjonalności gospodarowania. Oznacza, że w przedsiębiorstwie istnieją środki, które przy bardziej racjonalnym gospodarowaniu mogłyby stanowić źródło dodatkowych przychodów. W konsekwencji powoduje to zbędne podwyższanie kosztów i obniżenie rentowności.

Wskaźnik  bieżącego wskaźnika płynności nie powinien być mniejszy od jedności. Wynika to ze złotej reguły bilansowej, która mówi, że całość posiadanych przez przedsiębiorstwo aktywów stałych powinna być finansowana przy pomocy kapitałów własnych.

Jak wiemy składniki stałe aktywów są długoterminowo związane z przedsiębiorstwem. Charakteryzują się niskim tempem zamiany na gotówkę. Nie powinny być one finansowane zobowiązaniami bieżącymi, ponieważ w razie potrzeby zwrotu tych zobowiązań może nie być możliwości ich upłynnienia. Z tego powodu ta część majątku powinna być sfinansowana bardziej stabilnymi kapitałami, oddanymi do dyspozycji przedsiębiorstwa na długi okres.

Ta reguła rzadko jest spełniona i jest stosowana głównie przez przedsiębiorstwa, które stosują bezpieczną politykę finansową. W pozostałych przypadkach aktywa trwałe powinny być pokryte przez tak zwany kapitał stały, który jest równy sumie kapitałów własnych i zobowiązań długoterminowych.

Niższy od 1 poziom bieżącego wskaźnika płynności oznacza, że różnica między majątkiem obrotowym a zobowiązaniami bieżącymi, ma wartość ujemną. W tym wypadku zobowiązania krótkoterminowe finansują nie tylko aktywa bieżące, ale również część kapitału stałego, co jest sprzeczne ze złotą regułą bilansową.

2) wskaźnik szybki płynności (quick ratio)

wskaźnik szybki płynności =(środki pieniężne+ należności)/ zobowiązania bieżące

lub

wskaźnik szybki płynności =[aktywa bieżące - (zapasy+ rozliczenia miedzyokresowe)]/ zobowiazania bieżące

Wskaźnik ten wprowadzono ponieważ zapasy i rozliczenia międzyokresowe czynne są  najmniej płynnymi aktywami obrotowymi i nie zawsze mogą stanowić właściwą przeciwwagę dla zobowiązań krótkoterminowych.

Pokazuje nam stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych tzn. aktywami płynnymi. Uważany jest za satysfakcjonujący gdy jest nie mniejszy od 1. Najbardziej optymalna jego wielkość mieści się w przedziale 1 – 1,2. Oznacza ona, że przedsiębiorstwo może bez trudu spłacać swoje zobowiązania. Niski poziom tego wskaźnika świadczy zwykle o napiętej sytuacji płatniczej.

3) wskaźnik płynności gotówkowej (super quick ratio)

 wskaźnik płynności gotówkowej =środki pieniężne/ zobowiązania bieżące

Informuje nas o tym, jaka część zobowiązań bieżących może być uregulowana bez zwłoki, to znaczy w przypadku gdyby stały się one w danym momencie wymagalne. Z doświadczenia wynika, że żeby przedsiębiorstwo było zdolne do sprawnego regulowania zobowiązań bieżących, środki pieniężne powinny stanowić co najmniej 16 – 20% zobowiązań bieżących.

Wyższy poziom tego wskaźnika oznacza większe bezpieczeństwo wierzycieli, ale nie musi być korzystny dla przedsiębiorstwa, ponieważ nadmierną ilość środków pieniężnych można  korzystnie zainwestować, tak by  były źródłem przyszłych przychodów i zysków przedsiębiorstwa. Dlatego  utrzymywanie nadmiernych stanów tych środków nie jest pozytywnym zjawiskiem dla przedsiębiorstwa. Wskazane jest utrzymywanie stanu gotówki na bezpiecznym, ale jednocześnie nie na zbyt wysokim poziomie.

Należy zauważyć, że nie ma tutaj sztywnych reguł co do wartości wskaźników finansowych, w tym oczywiście wskaźników płynności. Podane wyżej poziomy wskaźników finansowych są tylko wartościami zalecanymi, nie obligatoryjnymi, które muszą być spełnione.

Oceniając płynność finansową przy wykorzystywaniu wskaźników płynności należy zawsze uwzględniać możliwość ściągania należności przez dane przedsiębiorstwo. Oznacza to, że bardzo duży wpływ na elastyczność tych wskaźników ma w danym momencie sytuacja na rynku.

Zdarza się, że znaczna część należności jest trudna do ściągnięcia, a nawet nieściągalna. Dzieje się tak szczególnie w sytuacji gdy dłużnikami są przedsiębiorstwa niesolidne, mające trudności finansowe, a nawet bankrutujące. Może jednak wystąpić taka sytuacja (i ta jest bardzo pożądana), że kontrahenci spłacają swoje długi terminowo, bez większych przestoi.

Ponadto mogą się znacznie różnić terminy wpływu należności i terminy spływu zobowiązań. W przypadku gdy terminy wpływu należności są większe niż spływu zobowiązań, nawet przy  stosunkowo wysokim poziomie szybkiego wskaźnika płynności, przedsiębiorstwo może mieć kłopoty z regulowaniem zobowiązań. W przypadku przeciwnym przedsiębiorstwo jest w bardzo korzystnej sytuacji.

Z tego powodu należy również dużą uwagę poświęcać na właściwą windykację należności.

Wysoki poziom bieżącej płynności finansowej przy niskim poziomie szybkiej płynności finansowej (co jest równoznacznej stosunkowo dużej różnicy pomiędzy wartością wskaźnika bieżącego, a wskaźnika szybkiego płynności finansowej) wskazuje na duży poziom zapasów w przedsiębiorstwie. W takim przypadku należy przyjrzeć się czy nie ma zapasów nadmiernych lub (co gorsza) zapasów zbędnych.

Zapasy zbędne to posiadane zapasy materiałowe nieprzydatne w produkcji. Nadmierny zapas po pewnym okresie będzie wykorzystany w przyszłości do produkcji, ale nie jest on korzystny dla przedsiębiorstwa ze względu na „zamrożenie środków”, które były na nie wykorzystane. Przedsiębiorstwa powinny dbać o właściwy poziom zapasów, po to by takich sytuacji nie było.

Czasem warto jest sprzedać takie zapasy stosunkowo szybko nawet po niższej cenie od ceny zakupu, w celu uzyskania źródeł finansowania zasobów. W celu uzyskania właściwej ceny należy mieć rozeznanie czy są one łatwo, czy trudno zbywalne.