Należności dochodzone na drodze sądowej

21. 11. 2014 | Żaneta Solich

Należności dochodzone na drodze postępowania sądowego, zwane także roszczeniami spornymi lub wątpliwymi należnościami, stanowią specyficzną grupę rozrachunków. Powstają one zazwyczaj w przypadku transakcji zawieranych z odroczonym terminem płatności, który pociąga za sobą ryzyko niewyegzekwowania od  kontrahentów należnych kwot. Podobnie jak w przypadku omawianego w poprzednim artykule nieuznanego przez dostawcę postępowania reklamacyjnego często jedynym wyjściem z takiej sytuacji jest skierowanie sprawy do sądu.

Za należności dochodzone na drodze sądowej uważa się wszelkie roszczenia oraz należności z których uregulowaniem kontrahent zwleka na tyle długo, że skutkuje to skierowaniem sprawy do sądu. Roszczenia oraz należności sporne mogą dotyczyć zarówno:

- dostawców jak i odbiorców z tytułu umów kupna lub sprzedaży materiałów, towarów czy usług,

- dłużników postawionych w stan upadłości,

- pracowników i innych osób odpowiedzialnych z tytułu niedoborów i szkód powstałych w pieniężnych jak i rzeczowych składnikach majątku jednostki,

- innych należności dochodzonych w sądzie od kontrahentów jednostki np. z tytułu reklamacji.

Do ewidencji księgowej roszczeń spornych oraz należności dochodzonych na drodze sądowej służy konto 244Konto 244 - Należności dochodzone na drodze sądowej (Aktywne) 244 „Należności dochodzone na drodze sądowej”.

Konto to obciążamy kwotami dochodzonych roszczeń w wysokości widniejącej na pozwie skierowanym do sądu lub we wniosku zgłoszonym do masy upadłości. Uznajemy natomiast z datą uprawomocnienia się wyroku kwotami roszczeń  zasądzonych na rzecz jednostki lub oddalonych jako nieuzasadnionych.

Koszty związane z dochodzeniem należności na drodze sądowej (opłata kancelaryjna czy koszty zastępstwa procesowego) jako koszty pośrednio związane z działalnością operacyjną są księgowane bezpośrednio na koncie 761Konto 761 - Pozostałe koszty operacyjne (Kosztowe) 761 „Pozostałe koszty operacyjne” w momencie ich poniesienia.

Należy także pamiętać, że ustawa o rachunkowości mówi, iż na należności dochodzone na drodze sądowej, a więc na należności obarczone ryzykiem niespłacalności należy utworzyć odpisy aktualizujące tak aby w bilansie były one wykazane w realnej kwocie.

 Odpisy te zaliczane są w zależności od rodzaju należności której odpis dotyczy do:
- 761Konto 761 - Pozostałe koszty operacyjne (Kosztowe) 761 „Pozostałych kosztów operacyjnych” w kwocie należności głównej

- lub 750Konto 750 - Przychody finansowe (Przychodowe) 750 „Kosztów finansowych” w kwocie naliczonych zaległych odsetek i księgowane są po stronie Ma konta 290Konto 290 - Odpisy aktualizujące rozrachunki (Aktywno-pasywne) 290 „Odpisy aktualizujące rozrachunki”.

Jeżeli jednak jednostka uzna, że sytuacja finansowa dłużnika jest dobra oraz istnieje pewność, że zaległa należność poprzez postępowanie sądowe zostanie odzyskana w 100Konto 100 - Kasa (Aktywne) 100% może zrezygnować z utworzenia odpisu aktualizującego lub utworzyć go w mniejszej wysokości.

 Przykład 1:

Saldo początkowe konta 201Konto 201 - Rozrachunki z dostawcami (Pasywne) 201 „Rozrachunki z odbiorcami” wynosi 5 110 zł.

W momencie uprawomocnienia się wyroku sądu orzeczonego na korzyść jednostki należy ponownie obciążyć odbiorcę kwotą należności głównej wraz z naliczonymi wcześniej odsetkami.

Przykład 2:

Natomiast odpis aktualizujący wartość należności rozwiązujemy dopiero w chwili ustania przyczyny, dla której dokonywaliśmy odpisu. Może to nastąpić na skutek :

- spłaty należności objętej odpisem, wtedy dokonany uprzednio odpis zaliczamy do  „Pozostałych przychodów operacyjnych” (konto 760Konto 760 - Pozostałe przychody operacyjne (Przychodowe) 760)

Przykład 3:

- odpisania należności jako nieściągalnej przy jednoczesnym wyksięgowaniu odpisu aktualizującego z konta 290Konto 290 - Odpisy aktualizujące rozrachunki (Aktywno-pasywne) 290 „Odpisy aktualizujące rozrachunki” oraz umorzeniu należności od odbiorcy zgodnie z ustawą o rachunkowości.

Przykład 4:

Jeśli odpis aktualizujący nie był wcześniej utworzony, to wartość nieściągalnej należności  w kwocie głównej należy zaksięgować w „Pozostałe koszty operacyjne” (konto 761Konto 761 - Pozostałe koszty operacyjne (Kosztowe) 761) natomiast kwotę nieściągalnych odsetek należy zaksięgować na konto 751Konto 751 - Koszty finansowe (Kosztowe) 751 „Koszty finansowe”.

Przykład 5:

Jeśli sąd wyda niekorzystny dla jednostki wyrok należność sporną wyksięgowujemy z konta 244Konto 244 - Należności dochodzone na drodze sądowej (Aktywne) 244 „Należności dochodzone na drodze sądowej” po stronie Ma na konto 201Konto 201 - Rozrachunki z dostawcami (Pasywne) 201 „Rozrachunki z odbiorcami” po stronie Wn oraz uznajemy za nieściągalną odpisując w „Pozostałe koszty operacyjne” lub w „Koszty finansowe” jeśli nie dokonywano wcześniej odpisu aktualizującego.

Jeśli odpis aktualizacyjny został wcześniej utworzony wyksięgowujemy należność pomiędzy kontami 290Konto 290 - Odpisy aktualizujące rozrachunki (Aktywno-pasywne) 290 „Odpisy aktualizujące rozrachunki” oraz 201Konto 201 - Rozrachunki z dostawcami (Pasywne) 201 „Rozrachunki z odbiorcami”.