Ewidencja zakupu akcji oraz przeszacowania ich wartości

28. 04. 2015 | Żaneta Solich

Akcje to papiery wartościowe, wyemitowane przez spółkę akcyjną potwierdzające nabycie przez inwestorów praw o charakterze majątkowym, takich jak, prawo do udziału w zyskach (dywidendy), prawo do udziału w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki czy też prawo pierwszeństwa poboru akcji nowej emisji oraz prawa niemajątkowe, przede wszystkim prawo głosu np. w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Ewidencję akcji w księgach rachunkowych nabywcy według ustawy o rachunkowości prowadzimy w zależności od przewidywanego terminu zbycia tych akcji:

1) akcje przeznaczone do zbycia w okresie nieprzekraczającym 12 miesięcy klasyfikujemy jako krótkoterminowe i księgujemy po stronie Wn na koncie 140Konto 140 - Krótkoterminowe aktywa finansowe (Aktywne) „Krótkoterminowe aktywa finansowe”,

2) natomiast gdy planujemy zbyć akcje po upływie 12 miesięcy klasyfikujemy je jako długoterminowe i księgujemy po stronie Wn na koncie 030Konto 030 - Długoterminowe aktywa finansowe (Aktywne) „Długoterminowe aktywa finansowe”.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości akcje ujmujemy w księgach na dzień ich nabycia według ceny nabycia lub według ceny zakupu jeśli koszty transakcji nie są istotne (art. 35 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Jeżeli zdecydujemy się wprowadzić akcje do ksiąg rachunkowych według ceny nabycia, czyli ceny zakupu powiększonej o koszty transakcyjne takie jak: prowizje maklerska, prowizje za doradztwo czy opłaty giełdowa (zazwyczaj zawarte są w prowizji maklerskiej) odnosimy je na koto 751Konto 751 - Koszty finansowe (Kosztowe) „Koszty finansowe” po stronie Wn.

Również opłatę za otwarcie i prowadzenie rachunku maklerskiego należy zaliczyć do kosztów finansowych jednostki gdyż nie jest ona bezpośrednio związana z nabyciem akcji.

Należy pamiętać, że w przypadku zakupu akcji, które znajdują się w publicznym obrocie, stosowny zapis w księgach powinien zostać wprowadzony nie wcześniej niż w momencie dokonania odpowiedniego zapisu na rachunku papierów wartościowych gdyż dopiero wtedy dochodzi do przeniesienia praw z akcji na nabywającego. Obecnie Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych rozlicza akcje w ciągu dwóch dni roboczych od momentu ich zakupu.

Nabyte akcje, zwłaszcza w przypadku akcji notowanych na giełdzie mogą z różnych względów tracić lub zyskiwać na wartości. Również sytuacja ekonomiczna spółek akcyjnych nienotowanych na GPW może ulegać zmianie.

Akcje zaliczane do długoterminowych aktywów finansowych nie rzadziej niż na dzień bilansowy należy wycenić według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej, tzn. według wartości rynkowej.

Z kolei akcje zaliczane do krótkoterminowych aktywów finansowych można na dzień bilansowy wyceniać według wartości rynkowej, ceny nabycia lub określonej w inny sposób wartości godziwej, jeżeli dla tych akcji nie istnieje aktywny rynek.

Jeżeli na dzień bilansowy akcje zwiększyły swoją wartość, tzn. kurs giełdowy jest wyższy od ceny nabycia należy dokonać księgowań pomiędzy kontami:

a) w przypadku aktywów krótkoterminowych 141Konto 141 - Odpisy aktualizujące wartość krótkoterminowych aktywów finansowych (Aktywne) „Odpisy aktualizujące wartość krótkoterminowych aktywów finansowych” po stronie Wn oraz 750Konto 750 - Przychody finansowe (Przychodowe) „Przychody finansowe” po stronie Ma,

b) w przypadku aktywów długoterminowych 079Konto 079 - Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych (Aktywne) „Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych” po stronie Wn oraz 804Konto 804 - Kapitał/Fundusz z aktualizacji wyceny (Pasywne) „Kapitał z aktualizacji wyceny” po stronie Ma.

Przykład 1:
200 sztuk akcji spółki Y nabyto po cenie 50 zł za sztukę, na dzień bilansowy kurs rynkowy akcji wynosi 55zł.

Różnica pomiędzy ceną zakupu a wartością akcji na dzień bilansowy wynosi 1 000 zł ((55 zł - 50zł) x 200 szt akcji) i wymaga następującego księgowana:

Jeżeli na dzień bilansowy akcje zmniejszyły swoją wartość, tzn. kurs giełdowy jest niższy od ceny nabycia a wcześniej były aktualizowane „in plus” należy dokonać księgowań pomiędzy kontami:

a) w przypadku aktywów krótkoterminowych 751Konto 751 - Koszty finansowe (Kosztowe) „Koszty finansowe” po stronie Wn oraz 141Konto 141 - Odpisy aktualizujące wartość krótkoterminowych aktywów finansowych (Aktywne) „Odpisy aktualizujące wartość krótkoterminowych aktywów finansowych” po stronie Ma,

b) w przypadku aktywów długoterminowych po stronie Wn musimy użyć dwóch kont, konta 804Konto 804 - Kapitał/Fundusz z aktualizacji wyceny (Pasywne) „Kapitał z aktualizacji wyceny” oraz konta 751Konto 751 - Koszty finansowe (Kosztowe) „Koszty finansowe” natomiast po stronie Ma wystarczy konto 079Konto 079 - Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych (Aktywne) „Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych”.

Przykład 2:
200 sztuk akcji spółki Y nabyto po cenie 50 zł za sztukę, na dzień bilansowy kurs rynkowy akcji wynosi 47zł, jednak na poprzedni dzień bilansowy dokonano aktualizacji do wysokości 55zł za akcję.

Różnica pomiędzy ceną zakupu a wartością akcji na dzień bilansowy wynosi - 1 600 zł ((47zł - 55zł) x 200 szt.) i wymaga następującego księgowana:

Jeżeli na dzień bilansowy akcje zwiększyły swoją wartość, tzn. kurs giełdowy jest wyższy od ceny nabycia a wcześniej były aktualizowane „in minus” należy dokonać księgowań pomiędzy kontami:

a) w przypadku aktywów krótkoterminowych 141Konto 141 - Odpisy aktualizujące wartość krótkoterminowych aktywów finansowych (Aktywne) „Odpisy aktualizujące wartość krótkoterminowych aktywów finansowych” po stronie Wn oraz 750Konto 750 - Przychody finansowe (Przychodowe) „Przychody finansowe” po stronie Ma,

b) w przypadku aktywów długoterminowych 079Konto 079 - Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych (Aktywne)  „Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych” po stronie Wn oraz konta 804Konto 804 - Kapitał/Fundusz z aktualizacji wyceny (Pasywne) „Kapitał z aktualizacji wyceny” oraz 750Konto 750 - Przychody finansowe (Przychodowe) „Przychody finansowe” po stronie Ma.

Przykład 3:
200 sztuk akcji spółki Y nabyto po cenie 50 zł za sztukę, na dzień bilansowy kurs rynkowy akcji wynosi 52 zł, jednak na poprzedni dzień bilansowy dokonano aktualizacji do wysokości 46zł za akcję.

Różnica pomiędzy ceną zakupu a wartością akcji na dzień bilansowy wynosi 1 200 zł ((52zł - 46zł) x 200 szt.) i wymaga następującego księgowana: